Menopauza

U kobiet w wieku od 45 do 55 lat aktywność jajników stopniowo spada, bo rezerwa płodnych komórek jajowych się wyczerpuje. Gdy nie dochodzi już do uwalniania komórki jajowej, produkcja estrogenu maleje. To właśnie przekwitanie. W tym czasie miesiączki stają się nieregularne, a potem całkiem zanikają. Zazwyczaj trwa to około 4 lata. Gdy miesiączka całkowicie ustaje, kobieta jest w menopauzie. Przez niedobór estrogenu pojawiają się objawy przekwitania, takie jak uderzenia gorąca, napady potliwości, problemy ze snem, wahania nastroju czy kołatanie serca. Śluzówka pochwy staje się też bardziej sucha, co sprzyja infekcjom intymnym. Objawy przekwitania mogą wystąpić także wtedy, gdy jajniki zostały usunięte operacyjnie lub przez niektóre leki. U kobiet po radio- czy chemioterapii menopauza może pojawić się wcześniej. Tak samo u kobiet palących.

W okresie dojrzewania zaczynają działać żeńskie hormony płciowe, co prowadzi do pierwszej miesiączki. W tym procesie biorą udział różne hormony, mózg i jajniki. W czasie płodności jajniki produkują estrogen i progesteron. Te dwa hormony odpowiadają za dojrzewanie komórki jajowej, owulację i wytwarzanie śluzówki macicy. Co miesiąc podczas owulacji uwalniana jest komórka jajowa, która po zapłodnieniu może się zagnieździć w śluzówce macicy i rozwinąć w płód. Jeśli jednak nie dochodzi do zapłodnienia, śluzówka macicy jest odrzucana dwa tygodnie po owulacji – i to jest miesiączka. Około 40. roku życia rezerwa komórek jajowych w jajnikach się kończy. Ponieważ nie dochodzi już do comiesięcznego uwalniania komórki jajowej, produkcja estrogenu spada. Śluzówka macicy robi się suchsza, miesiączki stają się nieregularne i mniej obfite, a po kilku latach całkiem zanikają. Okres przekwitania często wiąże się z uderzeniami gorąca, choć dokładny mechanizm ich powstawania nie jest do końca znany.

W przypadku niektórych chorób, takich jak rzadka choroba autoimmunologiczna Addison, po chemioterapii, operacji jajników lub radioterapii, przekwitanie może pojawić się wcześniej, nawet przed 40. rokiem życia. Często przyczyna tego zjawiska pozostaje nieznana.

Jest różnica między przekwitaniem a menopauzą. Przekwitanie to czas, gdy miesiączki zaczynają się zmieniać, a także pierwsze lata bez miesiączki. W tym okresie pojawiają się objawy i dolegliwości związane ze zmianami w cyklu. Przykładem są uderzenia gorąca. Menopauza zaczyna się po ostatniej miesiączce w życiu kobiety. Uznaje się ją, gdy przez rok po ostatniej miesiączce nie pojawiła się żadna kolejna. Wtedy układ rozrodczy przestaje działać.

Większość kobiet w okresie przekwitania lub menopauzy zauważa u siebie takie objawy:

• Nieregularne miesiączki;
• Uderzenia gorąca;
• Problemy intymne, jak suchość pochwy;
• Sucha skóra;
• Suchość w ustach i oczach;
• Swędzenie i pieczenie podczas oddawania moczu i seksu;
• Spadek libido;
• Wahania nastroju;
• Problemy ze snem;
• Kołatanie serca;
• Problemy z układem moczowym;
• Osteoporoza.

Najbardziej typowe są nieregularne miesiączki i uderzenia gorąca. Miesiączka stopniowo się zmienia, może być mniej obfita i krótsza, ale mogą pojawić się też inne dolegliwości, których wcześniej nie było, np. ból pleców czy głowy. Uderzenia gorąca to krótkie napady ciepła. Twarz i klatka piersiowa mogą się zaczerwienić, a kobieta może się mocno spocić, często także w nocy. Może pojawić się sucha i mniej elastyczna skóra, co sprzyja zmarszczkom. Przez mniejszą produkcję łez i śliny może wystąpić suchość w ustach i oczach. Przez mniejszą ilość estrogenu śluzówka pochwy robi się cieńsza i suchsza, co może powodować swędzenie i pieczenie.

W takich warunkach łatwiej o infekcje, np. zapalenie pęcherza. Ponieważ organizm produkuje też mniej testosteronu, libido może spaść. Naturalnym skutkiem starzenia się jest też osłabienie mięśni dna miednicy, co może powodować obniżenie pęcherza. Dodatkowo, bo śluzówki dróg moczowych robią się cieńsze, mogą pojawić się problemy z utrzymaniem moczu i nietrzymaniem moczu podczas kichania, kaszlu czy innych codziennych czynności.

Kobiety w okresie przekwitania są też bardziej narażone na osteoporozę. Wynika to z tego, że estrogen odpowiada za dobre wchłanianie wapnia, a gdy jest go mniej, kości są bardziej podatne na złamania.

Menopauza i przekwitanie to całkowicie naturalne procesy, które dotyczą każdej kobiety. Jeśli objawy są bardzo uciążliwe, można spróbować kilku rzeczy. Przy zmieniającej się miesiączce warto zdrowo się odżywiać i jeść produkty bogate w żelazo. Przykłady to mięso, warzywa liściaste i produkty pełnoziarniste. Dobrze jest też codziennie przez co najmniej pół godziny być aktywną fizycznie, np. jeździć na rowerze, pływać albo spacerować. Warto również suplementować witaminę D. Ta witamina jest ważna dla mocnych kości i zębów, zdrowych mięśni i prawidłowego działania odporności. Większość witaminy D pochodzi ze słońca, ale z wiekiem skóra trudniej przetwarza światło słoneczne w witaminę D.

Trzeba też zadbać o odpowiednią ilość snu. Przy uderzeniach gorąca warto nosić ubrania z bawełny lub innych materiałów dobrze wchłaniających wilgoć. Dobrze jest ubierać się na cebulkę, żeby łatwo zdjąć jedną warstwę, gdy zrobi się gorąco. Wybieraj pościel i koce z naturalnych materiałów, nie syntetycznych, bo to ogranicza pocenie się. Niektóre jedzenie i napoje, jak alkohol, ostre potrawy czy gorące napoje, mogą wywoływać uderzenia gorąca. Warto to obserwować i brać pod uwagę.

Kobiety, które mocno odczuwają objawy przekwitania, mogą dostać od lekarza leczenie hormonalne, żeby zmniejszyć uderzenia gorąca. Jeśli leczenie hormonalne jest stosowane głównie na dolegliwości intymne, używa się kremu lub tabletek z estrogenem. Wprowadza się je do pochwy, żeby zapobiec suchości. Jeśli głównym problemem są uderzenia gorąca, można stosować tabletki hormonalne lub plastry z estrogenem. To trochę jak tabletki antykoncepcyjne, tylko w mniejszych dawkach. Tabletki zwykle są w opakowaniach na 28 dni. Po skończeniu jednego opakowania od razu zaczyna się kolejne, bez przerwy. Dzięki uzupełnieniu estrogenu objawy przekwitania łagodnieją. Trzeba jednak pamiętać, że takie tabletki mogą powodować skutki uboczne i wiążą się z ryzykiem. Zwykle nie stosuje się ich dłużej niż jeden-dwa lata bez przerwy.

Alternatywne metody leczenia to np. akupunktura. Nie zostało to jednak naukowo potwierdzone.

Najczęstsze skutki uboczne tabletek hormonalnych na objawy przekwitania to:

• Ból głowy;
• Nudności;
• Bolesność lub tkliwość piersi;
• Infekcja grzybicza;
• Depresja;
• Migrena;
• Reakcje alergiczne skóry;
• Krwawienia przełomowe;
• Zmiana wydzieliny z pochwy;
• Nadwrażliwość;
• Zatrzymywanie płynów.

Poza tym wszystkie kobiety na hormonalnej terapii zastępczej mają większe ryzyko zakrzepów w żyłach (zakrzepica). Objawy takie jak ból głowy, nudności czy bolesność piersi zwykle ustępują same. Krwawienia przełomowe oraz zmiany wydzieliny z pochwy też zazwyczaj mijają. Nadwrażliwość może objawiać się wysypką, swędzeniem lub pokrzywką. Może też wystąpić obrzęk twarzy lub gardła i duszności. W takim przypadku trzeba od razu skontaktować się z lekarzem. Zatrzymywanie płynów, np. obrzęk kostek i stóp, też się zdarza. Zwykle towarzyszy temu przyrost masy ciała i lekko podwyższone ciśnienie krwi. Jeśli objawy są bardzo uciążliwe, warto skonsultować się z lekarzem, który pewnie zaleci niższą dawkę.

Badania wykazały, że tabletki hormonalne zawierające estrogen i progestagen zwiększają ryzyko raka piersi. Ryzyko to zależy od czasu trwania leczenia. Zwiększone ryzyko pojawia się po kilku latach stosowania. Po zakończeniu leczenia ryzyko stopniowo maleje i po 5 latach nie jest już podwyższone. W ramach profilaktyki warto regularnie badać piersi i zgłosić się do lekarza, jeśli zauważysz zmiany, np. zagłębienia w skórze, zmiany brodawki czy guzki.

Ponieważ przekwitanie i menopauza są naturalnymi procesami w organizmie, nie da się im zapobiec. Zazwyczaj jednak stosowanie powyższych wskazówek poprawia samopoczucie. Jeśli nie pomagają i nadal masz uciążliwe objawy, jak uderzenia gorąca, terapia hormonalna jest dobrą opcją. Wiele kobiet czuje się po niej lepiej.

https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/groepsteksten/oestrogeenreceptormodulatoren https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-de-overgang

https://www.thuisarts.nl/overgang/ik-ben-in-overgang