De schildklier is een vlindervormige klier die zich in de hals bevindt, tegen de luchtpijp aan. De schildklier produceert schildklierhormonen. Deze hormonen zijn van belang voor de stofwisseling en groei. Om de schildklierhormonen te kunnen aanmaken, heeft de schildklier jodium nodig, dit is een noodzakelijk onderdeel van onze voeding. We verkrijgen het in de vorm van jodiumhoudend zout in bijvoorbeeld brood, vis en eieren. Dit jodium wordt vanuit het bloed naar de schildklier getransporteerd. Vervolgens zeeft de schildklier het jodium uit het bloed voor de aanmaak van de hormonen.

Deze schildklierhormonen spelen een grote rol bij de stofwisseling in alle cellen. Stofwisseling betekent het opnemen van voedsel en het omzetten ervan in energie. Die energie is van essentieel belang om het hele lichaam goed te kunnen laten functioneren. Vandaar dat de schildklier een zeer belangrijk orgaan is.

Het komt vaak voor dat de schildklier te traag of juist te snel werkt. Een te traag werkende schildklier wordt hypothyreoïdie genoemd en een te snel werkende schildklier hyperthyreoïdie. In deze gevallen wordt er respectievelijk te weinig of te veel hormonen geproduceerd. Hypothyreoïdie komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en de kans op het ontwikkelen ervan wordt groter als men ouder wordt.

In het geval van hypothyreoïdie heeft men last van onder ander de volgende klachten:

• Gewichtstoename;
• Futloos en vermoeid;
• Lage hartslag;
• Snel en vaak koud;
• Verstopping;
• Haarverlies;
• Gezwollen oogleden en gezicht;
• Opgezette schildklier;
• Stemverandering;
• Droge en bleke huid;
• Onregelmatige menstruatie;
• Concentratiestoornissen;
• Psychische klachten;
• Spierpijn.

Er is sprake van zoveel klachten omdat de hormonen die de schildklier aanmaakt, in het bloed terechtkomen, en dus invloed hebben op het hele lichaam. De ziekte wordt in sommige gevallen niet makkelijk herkend, vooral als de klachten niet zo duidelijk zijn.

In het geval van hyperthyreoïdie heeft men last van onder ander de volgende klachten:

• Zweten;
• Vermoeidheid;
• Hartkloppingen;
• Opgejaagd gevoel;
• Gewichtsverlies;
• Diarree;
• Beven;
• Warme en vochtige huid;
• Vergrootte en bolle ogen;
• Opgezette schildklier;
• Onregelmatige menstruatie;
• Verhoogde eetlust;
• Slapeloosheid.

Zoals hierboven uitgelegd, dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen een te traag en te snel werkende schildklier. De oorzaak van hypothyreoïdie is in de meeste gevallen een auto-immuunziekte. In dit geval maakt het lichaam antistoffen aan tegen zijn eigen schildklier en als gevolg hiervan produceert de schildklier te weinig hormonen. In de meeste gevallen is de ziekte van Hashimoto de oorzaak van de auto-immuunziekte. Bij deze ziekte stopt de schildklier uiteindelijk helemaal met werken. De ziekte is chronisch en komt vooral voor bij vrouwen.

Andere oorzaken van hypothyreoïdie kunnen zijn: een schildklierontsteking na een bevalling, een operatie aan de schildklier, bestraling van de hals, gebruik van medicijnen met lithium of jodium of een behandeling met radioactief jodium. Daarnaast heeft men een grotere kans op het ontwikkelen van een schildklierziekte als het in de familie voorkomt of na een bevalling. Ook bij hyperthyreoïdie is de oorzaak meestal een auto-immuunziekte, genaamd de ziekte van Graves. Alleen gaat in dit geval de schildklier juist te veel hormonen aanmaken.

Aangezien zowel hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie serieuze aandoeningen zijn waarbij medicatie benodigd is, kunt u er zelf vrij weinig aan doen. Neem echter contact op met uw arts als u behandeld wordt voor hypothyreoïdie en de volgende symptomen krijgt:

• Traagheid;
• Snel koud;
• Opgezwollen oogleden;
• Haaruitval;
• Droge huid.

Dit zijn klachten die veroorzaakt kunnen worden door een tekort aan schildklierhormonen.

Neem tevens contact op met uw arts als u last krijgt van de volgende symptomen:

• Zenuwachtig en opgejaagd gevoel;
• Pijn op de borst;
• Hoofdpijn;
• Zweten;
• Gewichtsverlies;
• Stemmingswisselingen;
• Diarree.

Dit zijn klachten die veroorzaakt kunnen worden door een te veel aan schildklierhormonen.

Aangezien zowel hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie serieuze aandoeningen zijn waarbij medicatie benodigd is, kunt u er zelf vrij weinig aan doen. Het is echter wel belangrijk dat vrouwen die zwanger willen worden en hyperthyreoïdie hebben eerst behandeld moeten worden. Een te grote hoeveelheid van het schildklierhormoon in het bloed kan namelijk risico’s met zich meebrengen voor de baby, zoals een vertraagde groei en schedelafwijkingen. Zodra de waarden weer normaal zijn, is het veilig om zwanger te worden. Daarnaast is het belangrijk dat u gezond en gevarieerd eet en regelmatig beweegt. Hierdoor zult u zich fitter voelen. Ook personen die roken en lijden aan hyperthyreoïdie hebben een grotere kans op het (nog meer) uitpuilen van de ogen.

Als u bij uw huisarts komt omdat u denkt dat u schildklierproblemen heeft, zal deze in eerste instantie een bloedonderzoek laten doen om aan te kunnen tonen dat de schildklier niet goed werkt.

Er wordt daarbij gelet op twee waarden: die van vrije T4 (schildklierhormoon) en TSH (schildklier stimulerend hormoon). Normaal gesproken is de vrije T4 tussen de 9,0 en 24,0 pmol/l en is de TSH tussen de 0,4 en 4,0 mU per liter. Bij hypothyreoïdie is de hoeveelheid vrije T4 in het bloed verlaagd en de hoeveelheid TSH verhoogd. Bij hyperthyreoïdie is de hoeveelheid vrije T4 in het bloed te hoog en de hoeveelheid TSH verlaagd.

Kunstmatig schildklierhormoon

Hypothyreoïdie is goed te behandelen met een kunstmatig schildklierhormoon, zoals Levothyroxine. Als de oorzaak van de hypothyreoïdie de ziekte van Hashimoto, een schilklieroperatie of een behandeling met radioactief jodium is, dan is de kans groot dat u uw hele leven lang schildkliertabletten moet gebruiken. Normaal gesproken moet u de tabletten één keer per dag innemen op hetzelfde tijdstip en op een lege maag. Als u jonger bent dan 60 jaar en geen last heeft van hartproblemen dan wordt er meestal meteen met een hoge dosis gestart. Als u echter ouder bent dan 60 of hartproblemen heeft, dan wordt er begonnen met een lage dosis die van tijd tot tijd verhoogd wordt. Omdat de sterkte per merk of verpakking van het medicijn Levothyroxine kan verschillen, is het belangrijk dat u steeds hetzelfde merk gebruikt.

Medicatie

Hyperthyreoïdie kan behandeld worden met medicijnen, radioactief jodium of door middel van een operatie. Uw arts zal samen met u beslissen welke behandeling het meest geschikt is voor u. Dit is onder andere afhankelijk van mogelijke nadelen en uw persoonlijke situatie, zoals een kinderwens. Als er wordt gekozen voor medicijnen dan krijgt u waarschijnlijk eerst Thiamazol of Levothyroxine, een soortgelijk medicijn om de werking van de schildklier stil te leggen. Dit kan in combinatie met een bètablokken gebruikt worden als u veel last heeft van klachten zoals hartkloppingen en transpiratie. Na ongeveer zes weken worden uw waarden gecontroleerd en krijgt u een medicijn met een kunstmatig schildklierhormoon, zoals Levothyroxine.

Normaal gesproken moet u de tabletten één keer per dag innemen op hetzelfde tijdstip en op een lege maag. Vervolgens worden uw waarden na 6 weken opnieuw gecontroleerd, waarna u eventueel een andere dosering krijgt. In plaats van deze medicijnen kan er ook gekozen worden voor titratie, waarbij u een lage dosis Thiamazol krijgt. Dit wordt toegediend door een internist. Omdat de sterkte per merk of verpakking van het medicijn Levothyroxine kan verschillen, is het belangrijk dat u steeds hetzelfde merk gebruikt. Als er gekozen wordt voor een behandeling met radioactief jodium, dan moet u in het ziekenhuis een vloeistof met deze substantie drinken. Dit komt via uw bloed in uw schilklier terecht en werkt snel. Door de straling van het jodium stopt de schildklier met werken. Deze methode is veilig omdat u de radioactieve stof vanzelf weer uit plast.

Nadeel van deze behandeling is dat de schildklier jaren later mogelijk te langzaam gaat werken en dan zult u alsnog medicijnen moeten nemen. Houd er tevens rekening mee dat u gedurende zes maanden na inname van het radioactief jodium niet zwanger mag worden.

Operatie

Tot slot kan er gekozen worden voor een operatie om hyperthyreoïdie te behandelen. Hierbij wordt een stukje van de schildklier weggehaald. De voordelen hiervan zijn dat de druk op de luchtpijp evenals de zwelling vermindert maar het risico bestaat wel dat de schildklier later te traag gaat werken waardoor u alsnog medicijnen moet slikken. Daarnaast is er kans op chronische heesheid als de zenuw die door de schildklier loopt beschadigd raakt.

Voor zowel de behandeling van hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie kan het een aantal maanden duren voordat de juiste dosis medicatie gevonden wordt. Bij de ziekte van Graves wordt uw bloed normaal gesproken iedere drie maanden gecontroleerd. Eventueel kunt u een tijdje stoppen met de medicatie waarna u weer met verschillende intervallen uw bloed moet laten controleren. Ongeveer de helft van de mensen heeft hierna een blijvende, goed werkende schildklier. Als na het stoppen met de medicijnen de ziekte toch terugkomt, dan moet er verder gegaan worden met een behandeling op basis van medicijnen, of kiest u voor radioactief jodium of een operatie.

De mogelijke bijwerkingen van Thiamazol zijn misselijkheid, gewrichtspijn en huiduitslag. Een zeldzame bijwerking is een te snelle daling van het aantal witte bloedcellen. Bijwerkingen van Levothyroxine zijn zweten, hartkloppingen, pijn op de borst en diarree. Daarnaast kunnen andere medicijnen die u slikt invloed hebben op uw schildkliermedicatie. Ze kunnen elkaar tegenwerken of versterken, wat mogelijk schadelijk is. Informeer uw arts dan ook altijd als u andere medicijnen gebruikt.

Zoals hierboven beschreven hebben de verschillende behandelingen van hyperthyreoïdie allemaal hun voor- en nadelen. Voornamelijk dat de schildklier na een tijdje te langzaam gaat werken waardoor er alsnog kunstmatige schildklierhormonen moet innemen.