Restless legs (rusteloze benen)

De aandoening is niet schadelijk, maar wel hinderlijk. Men kan immers geen rust vinden in de benen en er is een voortdurende drang om de benen te bewegen om het onaangename gevoel te doen verdwijnen. Dit gevoel kan een tinteling of kriebel zijn, maar ook een vermoeid en algemeen onaangenaam gevoel. Dit treedt vooral op na langdurig zitten, bijvoorbeeld na een lange vliegreis en ’s avonds voor het slapengaan. Ook kan men er ’s nachts last van hebben; in dat geval maken de benen tijdens het slapen willekeurige bewegingen. Het gevolg hiervan is dat men minder goed slaapt, waardoor men overdag vermoeid is.

Rusteloze benen zijn doorgaans goed te herkennen aan de symptomen. De diagnose kan ook bevestigd worden door middel van een slaaponderzoek. Dit onderzoek kan bij u thuis plaatsvinden of in een slaapkliniek. Hierbij wordt geobserveerd hoe u zich tijdens uw slaap gedraagt. Zo wordt geregistreerd of u plotselinge, onwillekeurige bewegingen maakt. Daarnaast worden verschillende lichaamsfuncties gemeten tijdens de slaap, zoals de polsslag, borst-buikademhaling, mond-neusademhaling en het zuurstofgehalte in het bloed. Ook wordt nagegaan of u aan andere aandoeningen lijdt die restless legs kunnen veroorzaken.

Hoewel de meeste symptomen van restless legs bij iedereen gelijkaardig zijn, ervaren sommige personen willekeurige bewegingen van de benen tijdens de nacht. Ook vrouwen die tijdens de zwangerschap rusteloze benen ontwikkelen, hebben er na de zwangerschap vaak geen last meer van.

Houd er rekening mee dat restless legs steeds kunnen terugkeren. De meeste mensen ervaren periodes waarin het beter gaat en periodes waarin de klachten verergeren. Daarnaast gaat de aandoening rusteloze benen vaak gepaard met de slaapstoornis PMLD, ofwel Periodic Limb Movement Disorder. Hierbij bewegen de benen of armen tijdens de slaap. Dit kan een zeer negatieve invloed hebben op het gemoed overdag.

De precieze oorzaken van restless legs zijn niet bekend. Wel is geweten dat het vaker voorkomt bij personen ouder dan 45 jaar en bij vrouwen. Er is bovendien sprake van erfelijkheid: bij ongeveer de helft van de gevallen komt het fenomeen in de familie voor. Ook zwangere vrouwen hebben er vaker last van. Rusteloze benen tijdens de zwangerschap kunnen veroorzaakt worden door een ijzertekort. Daarom komt het vooral voor in het laatste trimester van de zwangerschap, aangezien in deze periode een ijzertekort vaker voorkomt.

Het is echter nog niet volledig duidelijk waarom een ijzertekort rusteloze benen zou veroorzaken. Een mogelijkheid is dat dit te maken heeft met een verminderde aanmaak van dopamine. Hierdoor kunnen de hersenen minder goed communiceren met het zenuwstelsel, wat kan leiden tot willekeurige bewegingen.

Ook is aangetoond dat een verhoogd oestrogeengehalte tijdens de zwangerschap kan bijdragen aan de klachten van restless legs. Een tekort aan bepaalde vitamines, zoals foliumzuur en vitamine B12, kan eveneens een oorzaak zijn van restless legs.

Het is ook bekend dat bepaalde chronische aandoeningen zoals diabetes, nierziekten, reuma en schildklieraandoeningen in verband worden gebracht met het ontwikkelen van restless legs.

Tot slot verhogen bepaalde geneesmiddelen zoals antidepressiva en medicatie tegen misselijkheid en allergieën het risico op rusteloze benen.

Hoewel er nog veel onbekend is over deze aandoening, zijn er toch een aantal zaken die u zelf kunt doen tegen rusteloze benen. Ook kunnen sommige vormen van medicatie bijdragen aan het verminderen van de symptomen.

Kan ik zelf iets doen tegen restless legs?

Mogelijk worden de klachten verergerd door:

• Het drinken van alcohol
• Het drinken van koffie
• Roken
• Overgewicht
• Weinig lichaamsbeweging

Het nastreven van een gezonde levensstijl is dus zeker de moeite waard om minder last te ondervinden van rusteloze benen.

Een voorbeeld van een alternatieve behandeling is het dragen van compressiekousen. Deze kousen stimuleren de bloedcirculatie gedurende de dag, waardoor men minder hinder zou ondervinden van restless legs.

Ook het innemen van meer magnesium zou kunnen helpen om de klachten te verminderen. Magnesium verbetert immers de werking van de spieren en het zenuwstelsel en voorkomt spierkrampen. Om meer magnesium binnen te krijgen kunt u producten eten zoals bananen, noten, avocado’s, spinazie en peulvruchten of kiezen voor magnesiumsupplementen.

Ook manuele therapie en podotherapie zouden kunnen helpen tegen rusteloze benen, evenals massages en yoga. Al deze methoden zorgen voor een betere doorbloeding van de benen en voor meer ontspanning, waardoor men makkelijker in slaap zou kunnen vallen.

Medicatie tegen rusteloze benen

Er zijn geen specifieke geneesmiddelen beschikbaar om restless legs te genezen. Meestal wordt niet gekozen voor algemene medicatie omdat deze niet altijd effectief is en bijwerkingen kan veroorzaken. In sommige gevallen zijn de klachten echter zo ernstig dat men overdag niet meer naar behoren kan functioneren door slaaptekort of onrustige nachten. In dat geval kan uw huisarts of eventueel neuroloog geneesmiddelen voorschrijven.

Voorbeelden hiervan zijn ropinirol en pramipexol, dit zijn zogenaamde dopamine-agonisten. Dit type geneesmiddel bootst de werking van dopamine na, een stof in de hersenen die prikkels doorgeeft die nodig zijn om spierbewegingen vlot te laten verlopen. Het effect van dopamine-agonisten is echter niet optimaal, niet iedereen heeft er baat bij en het leidt vaak tot heel wat bijwerkingen. Bij langdurig gebruik van deze geneesmiddelen kan de aandoening zelfs verergeren. Meestal wordt gestart met een dosering van 0,088 mg per dag, deze dient u 2–3 uur voor het slapengaan in te nemen. Indien nodig wordt de dosis elke 4–7 dagen verhoogd tot maximaal 0,54 mg per dag.

Zoals elk geneesmiddel kunnen ook dopamine-agonisten bijwerkingen veroorzaken, al ondervindt niet iedereen hier hinder van. Voorbeelden van bijwerkingen van ropinirol en pramipexol zijn:

• Misselijkheid
• Duizeligheid
• Slaperigheid
• Abnormale dromen
• Verwardheid
• Overgeven
• Vermoeidheid

Ropinirol en pramipexol mogen niet samen met antipsychotica gebruikt worden. Houd er daarnaast rekening mee dat het drinken van alcohol de kans op plotse slaapaanvallen kan vergroten. Overleg steeds met uw arts wanneer u deze geneesmiddelen wenst te gebruiken en u zwanger bent of borstvoeding geeft. Heeft u vragen over rusteloze benen? Dokteronline.com kan u helpen. Op onze website kunt u een consult regelen met een erkende EU-arts, die u verder kan begeleiden en indien nodig de juiste behandeling zal voorschrijven.

https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/p/pramipexol

https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/restless_legssyndroom

https://www.thuisarts.nl/rusteloze-benen/ik-heb-rusteloze-benen

https://richtlijnen.nhg.org/node/56

https://www.stichting-restless-legs.nl/