Astma

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen, waarbij de luchtwegen vernauwd zijn en verhoogd prikkelbaar. Personen met astma ondervinden vaak benauwdheid of een piepende ademhaling, ze hoesten veel en zijn door deze aandoening vaak vermoeid. De prikkels die de klachten uitlokken verschillen per persoon, per seizoen en zelfs per dag. Ze worden onderverdeeld in allergische en niet-allergische prikkels, en de hierdoor veroorzaakte klachten treden op in korte of langdurige aanvallen.

De exacte oorzaak van astma is nog niet gekend. Wel staat vast dat erfelijkheid een belangrijke rol speelt. Indien beide ouders astma of een allergie hebben, bedraagt de kans op astma bij het kind 70%. Dit percentage daalt naar 50% indien slechts één van de ouders een allergie of astma heeft. Ook de omgeving kan een rol spelen bij het ontstaan van astma (en allergie) op latere leeftijd. Na herhaalde blootstelling aan bepaalde stoffen kan zich bijvoorbeeld een allergie ontwikkelen. Toch blijft ook hier de erfelijkheidsfactor doorslaggevend. De aanleg moet immers reeds vanaf de geboorte aanwezig zijn.

Astma wordt onderverdeeld in vier vormen, waarbij er soms overlappingen kunnen zijn. Hieronder worden de verschillende vormen van astma kort toegelicht:

• Allergisch astma: Dit is een van de meest voorkomende vormen van astma. Bij deze vorm bent u allergisch voor bepaalde stoffen en wordt u benauwd wanneer u deze stoffen inademt. Deze stoffen worden prikkels genoemd. Allergische prikkels zijn bijvoorbeeld uitwerpselen van huisstofmijt, pollen van bomen, grassen en onkruid, huidschilfers van harige dieren, schimmels, bepaalde voedingsmiddelen (zoals schaaldieren en noten) en beroepsgebonden allergenen (bijvoorbeeld bij schilders, kappers, bakkers en paprikatelers). Wanneer u deze stoffen inademt, maakt uw lichaam histamine aan, wat de allergische reactie veroorzaakt.
• Niet-allergisch astma: Hierbij wordt u benauwd bij het inademen van bepaalde stoffen, zonder dat er sprake is van een allergische reactie. Bekende niet-allergische prikkels zijn virale luchtweginfecties, veranderingen in temperatuur of luchtvochtigheid, tabaksrook, parfums, sprays, huidverzorgingsproducten, wasmiddelen, scherpe geuren (zoals bak- en verflucht) en luchtvervuiling (zoals fijnstof).
• Inspanningsastma: Hiervan is sprake wanneer u benauwd wordt bij inspanning. Voor deze vorm van astma kan een geneesmiddel in een inhalator worden voorgeschreven, dat u inneemt vóór het sporten, zodat u minder klachten ondervindt. Personen met inspanningsastma hebben er baat bij activiteiten geleidelijk op te bouwen. Zo kunnen de longen wennen aan de overgang van rust naar inspanning. Stress en emoties (zowel positief als negatief) kunnen de klachten verergeren. Dit geldt ook voor temperatuurwisselingen en luchtvochtigheid. Bij inspanningsastma verergert koude en droge lucht de klachten.
• Ernstig astma: Dit wordt beschouwd als een aparte vorm van astma. Gelukkig zijn er niet veel personen met ernstig astma. Deze vorm is moeilijk met medicatie onder controle te houden en veroorzaakt doorgaans veel klachten, waardoor u ook regelmatig naar het ziekenhuis moet voor behandeling.

Er zijn een aantal duidelijk herkenbare symptomen van astma. Het hoeft echter niet altijd om astma te gaan, aangezien deze symptomen ook op andere aandoeningen kunnen wijzen. Hieronder bespreken we de meest voorkomende:

• Benauwdheid. Bij een astma-aanval kunt u het beangstigende gevoel hebben dat u stikt. Dit komt doordat uw longen overvol raken met lucht die niet goed kan worden ververst. Het is in principe niet gevaarlijk. Ga bij een astma-aanval rechtop zitten en maak uw luchtweg vrij door obstakels zoals een das of de bovenste knoopjes van een hemd los te maken.
• Een zeer duidelijk symptoom is een piepende ademhaling. Dit ontstaat doordat uw luchtpijp en bronchiën zich vernauwen en de omliggende spiertjes verkrampen. Of een raspende ademhaling wanneer uw neus of keel overdag ‘verstopt’ zit.
• Kortademigheid, wanneer u snel buiten adem bent en naar lucht hapt, is vaak een symptoom dat op astma kan wijzen.
• Ten slotte is een gebrek aan energie een voor de hand liggend gevolg van astma. Uw nachtrust is slecht, overdag heeft u moeite met ademhalen en dat put u uit.

Astma wordt vaak verward met COPD. Toch zijn deze twee aandoeningen op belangrijke punten verschillend:

• Waar astma duidelijk een erfelijke factor heeft, is COPD meestal het gevolg van roken.
• Astma treedt op in aanvallen, COPD is chronisch aanwezig.
• Astma komt voor op alle leeftijden, COPD treedt op na het 40e levensjaar.
• Het verloop van astma is doorgaans gunstig en met onderhoudsmedicatie goed onder controle te houden. COPD is chronisch en verergert geleidelijk.
• De levensverwachting bij astmapatiënten is normaal, bij COPD verminderd.
• De longfunctie bij astmapatiënten is bij optimale behandeling normaal, bij COPD-patiënten zelfs bij optimale behandeling verminderd.

Met uw levensstijl kunt u veel doen om minder vaak en minder ernstige astma-aanvallen te krijgen. U kunt zorgen voor een gezonde levenswijze en voeding, een gezond lichaamsgewicht behouden en een goede conditie opbouwen. Ook helpt het om de prikkels waarvoor u gevoelig bent te vermijden en maatregelen te nemen tegen bepaalde allergenen. Ga daarnaast zorgvuldig om met het gebruik van de geneesmiddelen die u voorgeschreven krijgt.

In het behandelplan van de arts zal in eerste instantie een zogenaamd niet-medicamenteus beleid worden besproken. Hierbij gaat het om aanpassingen in de levensstijl waardoor de klachten mogelijk beter onder controle gehouden kunnen worden. Er zijn duidelijke verbanden gelegd tussen uithoudingsvermogen en obesitas en de mate waarin astma beter onder controle gehouden kan worden. Daarnaast zal de arts medicatie voorschrijven, afhankelijk van de frequentie van de klachten. Bij minder frequente astma-aanvallen zal een kortwerkend β2-sympathicomimeticum zoals salbutamol of terbutaline naar behoefte worden aangeraden, maar indien dit vaker dan 3 keer per week nodig is, zal de arts overschakelen naar een inhalatiecorticosteroïd, zoals Beclomethason, budesonide, ciclesonide of fluticason, of, bij aanhoudende lokale bijwerkingen, naar montelukast.

Een inhalatiecorticosteroïd kan gecombineerd worden met een langwerkend β2-sympathicomimeticum, zoals formoterol of salmeterol, indien het resultaat nog onvoldoende is. Indien de astma met deze stappen na 3 maanden nog niet onder controle is, wordt vaak doorverwezen naar de tweede lijn. Er is dan sprake van 'moeilijk behandelbaar astma'.

Geneesmiddelen

Bij minder frequente astmaklachten (2 keer per week of minder) wordt gebruik naar behoefte van een kortwerkend β2-sympathicomimeticum (zoals salbutamol) aanbevolen.

Bij frequentere klachten (3 keer per week of meer) en vaker gebruik van het kortwerkende β2-sympathicomimeticum, wordt een onderhoudsbehandeling met een inhalatiecorticosteroïd (ICS) geadviseerd.

Indien hiermee onvoldoende astmacontrole wordt bereikt, kan een langwerkend β2-sympathicomimeticum worden toegevoegd.

Alternatieve behandelingen

Er zijn meerdere alternatieve behandelingen mogelijk. Deze zijn nooit ter vervanging van een reguliere behandeling, maar kunnen uitstekend dienstdoen als complementaire behandeling. Breng uw arts steeds op de hoogte indien u alternatieve behandelingen overweegt.

• Er zijn homeopathische middelen verkrijgbaar die uitstekende resultaten kunnen bereiken met uw afweersysteem. U kunt deze middelen zelf aankopen, maar u kunt ook advies vragen aan een homeopathisch behandelaar. Dit is echter niet wetenschappelijk bewezen.
• Acupunctuur, een eeuwenoude oosterse behandelmethode, kan goede resultaten opleveren. De acupuncturist tracht met kleine, dunne naalden uw verstoorde energiestromen weer in balans te brengen. Dit is wetenschappelijk niet bewezen.
• Ademtherapie is steeds een zeer goede complementaire behandeling. Kinesitherapeuten en logopedisten bieden dit vaak aan, niet alleen voor astmapatiënten, maar ook voor andere aandoeningen. Een goede ademhaling in rust en bij inspanning is altijd een goed streven.
• Antroposofische behandelingen kunnen zeer uiteenlopend zijn. Dit kan bestaan uit bewegingstherapie, voedingsadvies, geneesmiddelen en massage.
• Natuurgeneeskunde en fytotherapeutische behandelingen maken gebruik van eeuwenoude kruidenkennis, gecombineerd met modern wetenschappelijk onderzoek. Er wordt gebruikgemaakt van kruiden, massages en aangepaste voeding.
• Indien stress en emoties bij u aanvallen kunnen uitlokken, is yoga een zeer goede alternatieve ondersteuning. U leert uw lichaam en geest in balans te brengen en een goede ademhaling toe te passen, waardoor u stressmomenten en emoties beter kunt verwerken.

Levensstijlveranderingen

Uw levensstijl heeft een grote invloed op de mate waarin u hinder ondervindt van de klachten die bij astma horen. Zoals u weet, is astma een chronische aandoening, maar er zijn manieren om uw leven zo aangenaam mogelijk te maken.

De volgende aanpassingen van uw levensstijl zijn het meest doeltreffend:

• Zorg ervoor dat uw omgeving weet dat u astma heeft. Zo kan men er rekening mee houden en kweekt u begrip wanneer u bepaalde activiteiten en omgevingen vermijdt.
• Indien u rookt, is stoppen met roken vanzelfsprekend. Daarnaast is het uiteraard verstandig om niet in een omgeving te vertoeven waar veel gerookt wordt; eigenlijk is elke sigaret in uw nabijheid er al één te veel. Vermijd passief roken.
• Indien u positief getest bent op allergenen, is het vermijden van deze allergische prikkels van groot belang om aanvallen te voorkomen. Heeft u niet-allergisch astma, dan geldt dit vooral voor omgevingen met veel autoverkeer en bepaalde weersomstandigheden waarbij er een verhoogd risico op smog is. In verschillende weer-apps zijn vaak speciale icoontjes voorzien om het risiconiveau voor astmapatiënten aan te geven.
• Indien u allergisch astma heeft, kunnen maatregelen tegen huisstofmijt goede resultaten opleveren.
• Zorg voor een goede conditie. Wanneer uw conditie en uithoudingsvermogen verbeteren, zullen ook uw aanvallen minder ernstig zijn.
• Ten slotte is ook uw BMI van belang. Obesitas hangt samen met een slechtere astmacontrole, verminderde reactie op corticosteroïden en een verminderde luchtwegdiameter, zelfs na correctie voor longvolume.

https://www.longfonds.nl/longziekten/astma

https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/astma

https://www.vzinfo.nl/astma